خانه آنست، که با دستان خود و باهم آباد کنیم

خوشال روهی
در حالی‌که افغانستان بار دیگر در کانون تحولات سیاسی و منطقه‌ای قرار گرفته است، دعوت شماری از سیاست‌مداران افغان به اسلام‌آباد، ما را وا می‌دارد تا دربارهٔ آیندهٔ کشور عمیق تر بیندیشیم. پیش از آن‌که دل به آرزوهای بیگانگان ببندیم، باید با نگاه به تجربهٔ نیم قرن گذشته، برخی حقایق بنیادی را بپذیریم؛ حقایقی که اگر نادیده گرفته شوند، تاریخ با شکست‌ها و دردهای گذشته تکرار خواهد شد.

با زور ده آباد نمی‌شود ( په زور کلي نه کېږي) 

تجربه‌های تاریخی افغانستان نشان می‌دهد که سلطهٔ زور، انحصار و استبداد پایدار نیست. هیچ نظامی، هرچند نیرومند یا مورد حمایت خارجی‌ها باشد، بدون مشروعیت مردمی پابرجا نمی‌ماند. نظام‌هایی که صدای مردم را نمی‌شنوند و به ارادهٔ ملت ارزش نمی‌گذارند، بی‌گمان فرو خواهند پاشید.

آتش با آب خاموش می‌شود، نه با آتش

به باور من، تغییر مسالمت‌آمیز تنها راه ثبات سیاسی در افغانستان است. تا زمانی‌که برای این نوع تغییر تلاش نکنیم، فروپاشی نظام‌ها و آغاز دوباره از صفر، به یک چرخهٔ تکراری بدل خواهد شد. چرخه‌ای که نه‌تنها هستی مادی و معنوی کشور را نابود می‌سازد، بلکه امید نسل‌ها را نیز به یأس مبدل می‌کند.

پشک برای رضای خدا موش نمی‌گیرد

باید آموخته باشیم که کمک‌های خارجی بی‌غرض نیستند، حتی بی‌ضررترین کمک‌های‌شان نیز مانند چهارپایه عاریتی تا نیم‌شب‌اند. با جهان باید روابط نیکو داشته باشیم، اما حساب و اتکا بر آن نه کنیم.

آدم هوشیار دوبار از یک سوراخ گزیده نمی‌شود

در انگلیسی مثلی است که می‌گوید: «اگر یک‌بار فریب بخوری، شرم بر فریب‌دهنده؛ اما اگر دوبار فریب بخوری، شرم بر خودت.» تجربه‌ها ثابت کرده‌اند که از همسایگان نه‌تنها نباید انتظار خیر داشت، بلکه باید خود را از شر آنان نیز محفوظ نگه داشت. دشمنی با همسایگان به سود ما نیست، اما هر نوع کمک‌شان باید با دیدهٔ شک نگریسته شود. گفته‌اند: «مال خود را نگه دار، همسایه را دزد نخوان.»

کلبهٔ خودی بهتر از قصر بیگانه است

افغانستان تنها خانهٔ ماست و هیچ افغان جایگزینی بهتر از افغانستان ندارد. این سرزمین، با همهٔ دشواری‌ها و دردهایش، خانهٔ مشترک ماست. باید یکدیگر را بپذیریم، اختلاف‌ها را از راه گفت‌وگو حل کنیم، و با هم کلبه‌ای از مهر و عزت بسازیم.

امروز افغانستان بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازنگری جدی در مورد آیندهٔ خود است. این وطن به‌جای نسخه‌ها و کمک‌های خارجی، به آگاهی ملی و تلاش‌های مشترک نیاز دارد. این وطن از آنِ ماست و جز ما هیچ‌کس نمی‌تواند آن را آباد سازد.